Zaburzenia integracji sensorycznej u dzieci

Wrażliwe dziecko i jego zmysły

Wielu naszych pacjentów to dzieci, które wykazują wysoką wrażliwość sensoryczną lub zaburzenia integracji sensorycznej. Dążymy do zrozumienia ich potrzeb, a także uczymy rodziców, jak odczytywać sygnały ciała ich dzieci. Z tego względu zachęcamy do zapoznania się z mechanizmami zmysłów oraz samoregulacji, aby lepiej zrozumieć, z jakimi wyzwaniami zmaga się Wasze dziecko i w jaki sposób możecie mu pomóc.

Podstawy zmysłów i ich integracja

Należy zauważyć, że żaden ze zmysłów nie działa osobno, ponieważ podlegają one procesowi INTEGRACJI, czyli współpracują ze sobą. Dzięki tej integracji uzyskujemy spójny obraz tego, co dzieje się z naszym ciałem oraz otoczeniem.

Rodzaje zmysłów:

• 👀 wzrok
• 👂 słuch
• 👃 węch
• 👅 smak
• 🙌 dotyk
• 🚼 równowaga
• 😀 propriocepcja (czucie głębokie)
• 😉 intercepcja (czucie trzewne)

U małych dzieci z niedojrzałym układem nerwowym, nadmiar bodźców może prowadzić do trudności z ich akceptacją i integracją. W takich przypadkach mówimy o zaburzeniach samoregulacji lub też trudnościach z przetwarzaniem bodźców sensorycznych. Efektem mogą być objawy takie jak ogólny niepokój, zdenerwowanie czy brak dobrostanu u dziecka.

O zaburzeniach samoregulacji i niemowląt i małych dzieci mogą świadczyć:

• problemy ze snem, z zasypianiem czy częste wybudzanie się,
• częste reagowanie złością oraz częsty płacz,
• problemy z jedzeniem oraz trudności ze ssaniem,
• niechęć do nowych pokarmów w czasie rozszerzania diety czy też unikanie faktur i konsystencji,
• niechęć do czynności higienicznych,
• unikanie brudzenia
• uderzanie siebie lub innych, gryzienie lub szczypanie,
• potrzeba mocnego dotyku lub docisku ciała,
• potrzeba bycia w ciągłym ruchu,
• upadanie i potykanie się,
• nadmierne huśtanie się lub kręcenie,
• unikanie ruchu i zabaw ruchowych,
• wybudzanie się przy szmerach i szelestach,
• wrażliwość na jasne światło,
• trudności z rozstaniem z opiekunem,
• drażliwość i zmienność emocjonalna.

Najważniejsza sprawa, o której musimy pamiętać to to, że mózg po narodzinach kształtuje się pod wpływem doświadczeń. W pierwszych trzech latach życia rola środowiska i stymulacji jest naprawdę nieoceniona!

Wspierająco na pracę wszystkich układów zmysłowych działa między innymi:

• czuła opieka,
• troska,
• bliskość drugiego człowieka.

To są przykładowe warunki dobrego rozwoju i regulowania emocji.

Zaburzenia integracji sensorycznej

Co zatem wpływa na zaburzenia przetwarzania zmysłowego?

• Są one uwarunkowane genetycznie. Nie znaczy to jednak, że dziecko dziedziczy zaburzenia po rodzicach, ale ma ono po nich ogólną wrażliwość układu nerwowego.
• Drugą grupą, która wypływa na zaburzenia, jest trudny przebieg ciąży, ciąża powikłana lub zagrożona. Kiedy mama dużo leży, oszczędza się, nie ćwiczy, dziecko w brzuchu mamy ma mniej doświadczeń kołysania, bujania i zmian pozycji.
• Zaburzenia też częściej przytrafiają się dzieciom urodzonym przedwcześnie i z niską wagą (poniżej 2400g), z niską punktacją w skali Apgar, po porodach powikłanych, a także po cięciach cesarskich.
• Ostatnim czynnikiem ryzyka jest nadmiar lub niedobór bodźców w środowisku dziecka.

Jak rozpoznać nadmierne pobudzenie?

W momencie, gdy dziecko nie radzi sobie z nadmiarem lub intensywnością bodźców, mówimy o stanie nadmiernej stymulacji. Maluch znajduje się w stanie wysokiego pobudzenia, w którym jego organizm nie może normalnie funkcjonować.

Objawami mogą być na przykład:

• kichanie, ziewanie lub czkawka,
• niepokój i zmęczenie,
• płacz,
• unikanie patrzenia w oczy,
• problemy z zaśnięciem,
• odcinanie się od nadmiaru bodźców,
• zamykanie oczu lub zasłanianie uszu,
• wybuchy złości oraz buntowanie się.

Terapeuci integracji sensorycznej zwracają uwagę, iż najwięcej trafia do nich dzieci, które:

• po urodzeniu miały podwyższony lub wysoki poziom bilirubiny,
• w pierwszym roku życia miały problemy ze snem,
• miały opóźnienia w rozwoju ruchowym, później zaczynały pełzać, siadać, wstawać i chodzić,
• nie nawiązywały z rodzicami kontaktu wzrokowego i były niechętne do przytulania.

Dlaczego dla nas logopedów i neurologopedów zaburzenia integracji sensorycznej lub trudności z przetwarzaniem sensorycznym są bardzo ważne? Ponieważ wiemy, iż te dzieci, mogą wykazywać trudności z nauką czytania i pisania, problemy zręcznościowe, trudności z naśladowaniem ruchów, czy też rozdrażnieniem. To wszystko wpływa na ich efekty w naśladowaniu ruchów języka, artykulacji oraz na trudności szkolne. U noworodków i niemowląt, może wiązać się z trudnościami w karmieniu, wyciszeniu, oraz osiąganiu milowych karmieni rozwoju motorycznego.

Co dalej?

Jeśli obserwujesz u swojego dziecka któryś z opisanych objawów, pamiętaj, że zawsze możesz skonsultować się z terapeutą integracji sensorycznej, neurologopedą lub psychologiem.

Nasz artykuł powstał na podstawie książki „Sensoryczne niemowlę” A. Charęzińskiej i J. Szulc.