Drogi Rodzicu
Poniżej przedstawiamy kilka prostych wskazówek, które pozwolą Ci określić, czy Twoja pociecha rozwija się prawidłowo.
Jeśli Twoje dziecko nie spełnia określonych rozwojowych wymagań wiekowych umów się na konsultację w celu rozwiania wątpliwości i jeśli będzie taka potrzeba – rozpoczęcia terapii, aby wyrównać deficyty językowe i poznawcze dziecka. Zapraszamy serdecznie!
Jesteśmy też na Facebooku
Kiedy do logopedy?
Przeglądając kolejne zakładki poznasz oczekiwane rozwojowo umiejętności w zakresie rozwoju dziecka i mowy. Świadomość tych kroków milowych jest bardzo ważna, ponieważ brak odpowiedniego poziomu kompetencji językowej uniemożliwia właściwe kształtowanie się dziecka jako jednostki społecznej, a także utrudnia rozwój zdolności zabawy, zwłaszcza tematycznej i opanowanie reguł gier.
Język (rozwój mowy) jest uwarunkowany zarówno biologicznie (genetycznie), jak i środowiskowo. Należy pamiętać, że już nieprawidłowości ssania, oddychania, rozwoju motorycznego, zauważonego w ciągu kilku pierwszych miesięcy życia, powinny uwrażliwiać rodziców na konieczność dokonywania diagnozy mowy, gdyż dzieci te stanowią grupę zagrożoną: powstawaniem wad wymowy, opóźnionym rozwojem mowy oraz dysleksją.
Bardzo ważne by nie bagatelizować problemów swojego dziecka, ponieważ jeżeli dana umiejętność językowa nie pojawi się w odpowiednim wieku – dziecko nie poradzi sobie samo z nadrobieniem zaległości. Dlatego potrzebna jest pomoc terapeuty, żeby opóźnienie się nie pogłębiało. Nie słuchaj więc gdy Ci mówią: „wyrośnie”, „to dziecko ma jeszcze czas”, „nadrobi”, „chłopcy później zaczynają mówić”, bowiem są to stereotypy, które powtarzają bardzo często osoby bez wiedzy psychologicznej i neurobiologicznej o rozwoju dziecka. Niestety jeśli dziecko zacznie mówić później, jego język będzie na niższym poziomie niż u rówieśników. Jak pokazują najnowsze badania, język wpływa na wszystkie sfery rozwojowe – brak jednej umiejętności na danym etapie zmienia warunki pozostałych funkcji, a czasem uniemożliwia ich dalszy rozwój.
Pamiętaj, że wczesna pomoc i interwencja logopedyczna jest gwarancją prawidłowego rozwoju językowego, poznawczego, emocjonalno-społecznego i zwiększa szanse na sukces szkolny. Jeśli Twoje dziecko jest małe, ale diagnoza medyczna lub psychologiczna wykazuje zaburzenia rozwojowe NIE CZEKAJ! Nigdy nie jest za wcześnie, żeby zacząć uczyć się mówić, a tylko szybko rozpoczęta terapia i wykorzystanie plastyczności mózgu daje gwarancję prawidłowego rozwoju językowego i poznawczego. Jeśli coś Cię zaniepokoi, zadzwoń aby rozwiać wątpliwości podczas konsultacji z terapeutką.
Kiedy do neurologopedy?
Jeśli obserwujesz u swojego noworodka/ niemowlaka jedną z poniższych trudności, pamiętaj że warto skonsultować się z neurologopedką.
Warto skorzystać z konsultacji jeśli dziecko:
- ma trudności w karmieniu (zarówno piersią jak i butelką)
- krztusi się, ulewa
- wydaje dźwięki podczas jedzenia (mlaskanie, kliklanie)
- nieefektywnie pobiera pokarm (ma problem z przybieraniem na wadze)
- ma uchylone usta w trakcie snu
- ma wystawiony język, który znajduje się między wargami
- oddycha ustami
- ma trudności z przystawieniem do piersi (spłyca chwyt)
- złości się w trakcie jedzenia
- ma problem z rozszerzaniem diety
- niechętnie je z łyżeczki, wypluwa, wypycha językiem
- nie pije z kubeczka otwartego lub bidonu
- ma kłopot z akceptacją nowych konsystencji i smaków
- ma trudność z odgryzaniem, gryzieniem i żuciem
- jeśli pokarm wylewa się kącikami ust
Droga Mamo
Ty też możesz obserwować u siebie trudności, które mogą wynikać z nieefektywnego pobierania pokarmu przez dziecko!
Jeśli któreś z poniższych objawów dotyczą bezpośrednio Ciebie, pamiętaj że zawsze możesz zgłosić się do Certyfikowanej Doradczyni Laktacyjnej lub porozmawiać w naszym gabinecie z neurologopedką, która udzieli Ci odpowiedniego wsparcia.
Warto skorzystać z konsultacji jeśli mama:
- ma poranione brodawki
- odczuwa ból w trakcie karmienia
- czuje, że dziecko płytko się przystawia
- ma problem z zastojami lub zapaleniem piersi
- jest zmęczona lub sfrustrowana karmieniem
- zauważa, że jej brodawka zmienia kształt lub kolor po karmieniu
- nie wie czy pozycja, w której się karmicie jest odpowiednia
Etapy rozwoju dziecka
1 - 5 miesiąc
1 – 3 miesiąc życia:
- Odruch chwytny bez kontroli woli
- W pozycji na brzuchu odrywanie nosa od materaca i niskie unoszenie głowy
- Wokalizacja pierwszych samogłosek
- Wydawanie różnych dźwięków nie przypominających mowy
- Ruchy rąk, dotyk własnego ciała i tego, co jest blisko
- Skupianie wzroku na twarzy osoby dorosłej
- Przejawianie odruchów: Moro, toniczno-szyjnego i marszu automatycznego
- Śledzenie przedmiotu po łuku 90 stopni
- Reagowanie mimiką na twarz dorosłego
- Śledzenie wzrokiem osoby poruszającej się
- Reagowanie uśmiechem na uśmiech
- Lokalizowanie źródła dźwięku
- Wsłuchiwanie się w wypowiedzi dorosłych
- Wyrażanie niepokoju pod nieobecność opiekunów
4 – 5 miesiąc życia:
- Podczas noszenia na rękach dziecko utrzymuje sztywno główkę
- Wyciąga rączki po przedmiot, przekłada zabawkę z rączki do rączki
- Potrafi skupić wzrok na twarzy drugiej osoby i reagować uśmiechem na uśmiech
- Śledzi ruchy przedmiotów i osób (obraca głowę w tym kierunku)
- Podczas leżenia na brzuchu skupia wzrok na twarzach lub przedmiotach
- Interesuje się przedmiotami leżącymi na stole (w zasięgu wzroku)
- Ogląda zabawki, gdy trzyma je w dłoniach
- Poszukuje źródła dźwięku (obraca głowę)
- Wokalizuje samogłoski i prymarne spółgłoski („p”,”b”,”m”)
- Sygnalizuje niepokój, gdy przez dłuższy czas nikt się nim nie zajmuje
- Nie przejawia już odruchów: Moro, toniczno-szyjnego i marszu automatycznego
6 - 9 miesiąc
6 – 7 miesiąc życia:
- Dziecko obraca się z pleców na brzuch i z brzucha na plecy
- Samodzielnie siedzi
- Stoi z podparciem
- Ogląda przedmioty podczas manipulowania nimi
- Spogląda za przedmiotem, który spadł ze stołu
- Bawi się samodzielnie przedmiotami trzymanymi w dłoni, chwyta i manipuluje jedną ręką
- Prowadzi „dialog” z dorosłym, powtarzając sylaby otwarte
- Gaworzy samonaśladowczo („PAPAPA”, „BABABA”, „MAMAMA”)
- Boi się nieznanych osób, negatywnie reaguje na nieobecność opiekuna
8 – 9 miesiąc życia:
- Dziecko samodzielnie siada z pozycji leżącej
- Samodzielnie stoi
- Stawia kroki podczas stania z podparciem
- Używa chwytu pęsetowego
- Poszukuje przedmiotu, który zniknął z pola widzenia
- Śledzi ruch zabawek wyrzucanych z łóżeczka
- Przestaje płakać na skutek zainteresowania zabawką, czynnością, dźwiękiem
- Wykorzystuje w komunikacji gest wskazywania palcem
- Utrzymuje z dorosłym pole wspólne uwagi
- Prowadzi „dialog” z wykorzystaniem zabawki (branie-dawanie)
- Rozumie emocjonalne wypowiedzi domowników
- Naśladuje, powtarza oraz samodzielnie wokalizuje sylaby
- Przyciąga uwagę matki/opiekuna płaczem, gaworzeniem, zachowuje się intencjonalnie
10 - 12 miesiąc
10 – 11 miesiąc życia:
- Dziecko samodzielnie siada z pozycji leżącej
- Samodzielnie stoi
- Stawia kroki podczas stania z podparciem
- Używa chwytu pęsetowego
- Poszukuje przedmiotu, który zniknął z pola widzenia
- Śledzi ruch zabawek wyrzucanych z łóżeczka
- Przestaje płakać na skutek zainteresowania zabawką, czynnością, dźwiękiem
- Wykorzystuje w komunikacji gest wskazywania palcem
- Utrzymuje z dorosłym pole wspólne uwagi
- Prowadzi „dialog” z wykorzystaniem zabawki (branie-dawanie)
- Rozumie emocjonalne wypowiedzi domowników
- Naśladuje, powtarza oraz samodzielnie wokalizuje sylaby
- Przyciąga uwagę matki/opiekuna płaczem, gaworzeniem, zachowuje się intencjonalnie
12 miesiąc życia:
- Dziecko próbuje samodzielnie chodzić
- Potrafi manipulować w sposób specyficzny, kontroluje wzrokiem czynności wykonywane przy użyciu narzędzi (kredki, ołówka, pisaka, łyżki, grzebienia)
- Pociąga za sznurek, by przyciągnąć przedmiot
- Pokazuje obrazki w książce
- Rozumie niektóre nazwy osób, przedmiotów i czynności
- Samodzielnie wypowiada kilka wyrazów (zbudowanych głównie z prymarnych sylab otwartych jak „MAMA”, „BABA”, „TATA”, „BOBO”)
- Sprawdza pole wspólnej uwagi i podąża za wzrokiem lub wskazaniem
- Inicjuje interakcje z wieloma osobami z otoczenia
- Zaczyna wykazywać początki dominacji stronnej – pierwsze sygnały dominacji ręki (przy geście wskazywania palcem)
13 - 20 miesiąc
13 – 16 miesiąc życia:
- Dziecko samodzielnie chodzi
- Umie wykonać przysiad
- Podejmuje próby rysowania (bazgranie), nieporadnie posługuje się łyżką, pije z kubka, dalszy rozwój manipulacji specyficznej
- Buduje wieżę z 2 klocków
- Na polecenie wskazuje przedmioty na obrazkach
- Posługuje się nazwami osób, przedmiotów i kilku czynności
17 – 20 miesiąc życia:
- Dziecko wspina się
- Biega
- Podejmuje próby „grania na instrumentach”
- Wyraża zainteresowanie rówieśnikami
- Rzuca piłką
- Wchodzi po schodach krokiem dostawnym
- Buduje wieżę z 4- 5 klocków
- Powtarza sekwencję ruchów dorosłego
- Identyfikuje i różnicuje słowa oraz melodie piosenek
- Rozwija słownictwo (wypowiedzi w większości jednowyrazowe)
- Rozumie proste zdania (polecenia i zakazy)
- Reaguje negatywnie na rozstanie z matką/ opiekunem
- Próbuje np. samodzielnie myć zęby
2 rok życia
2 lata:
- Dziecko próbuje samodzielnie się rozbierać
- Podskakuje
- Próbuje jeździć na trójkołowym rowerku
- Buduje wieżę z 6 klocków
- Odkręca pokrywki
- Buduje mostek z 3 klocków
- Umieszcza prawidłowo klocki w otworach o zróżnicowanym kształcie
- Umieszcza prawidłowo klocki w otworach o zróżnicowanej wielkości
- Dobiera części obrazka do całości
- Dobiera identyczne obrazki
- Dobiera pary zabawek
- Dobiera obrazek do przedmiotu
- Spełnia polecenia (połóż, przynieś, podaj)
- Zaczyna wchodzić w interakcje z rówieśnikami
- Zaczyna pojmować odrębność własnej osoby
- Łączy wyrazy (pojawiają się wypowiedzi dwuwyrazowe i początki fleksji)
2,5 roku:
- Dziecko sprawnie chodzi i biega
- Posługuje się łyżką i kubkiem
- Układa figury w konturach
- Składa obrazki z połówek
- Klasyfikuje klocki wg koloru, wielkości i kształtu
- Rysuje po demonstracji linię pionową i poziomą
- Powtarza melodie
- Słucha tekstu pisanego (krótkie wierszyki)
- Buduje zdania 2-3 elementowe, rozwija fleksję, zaczyna używać przyimków
- Podejmuje zabawy tematyczne
3 rok życia
- Dziecko pewnie trzyma przedmioty w trakcie chodzenia
- Jeździ na trójkołowym rowerku
- Rzuca kopie i próbuje łapać piłkę
- Samodzielnie wkłada i zdejmuje niektóre części garderoby
- Posługuje się widelcem
- Buduje wieżę z 8 elementów
- Samodzielnie wykonuje podstawowo czynności higieniczne
- Klasyfikuje klocki ze względu na kształt lub wielkość (bez względu na kolor)
- Klasyfikuje przedmioty na obrazkach wg kryterium użycia
- Naśladuje sekwencje
- Rysuje po demonstracji krzyżyk i koło
- Składa obrazek w całość rozcięty z trzech części
- Słucha tekstu pisanego (krótki tekst prozą)
- Przyswaja społeczne reguły językowe
- Podejmuje zabawy tematyczne z rówieśnikami
- Wskazuje wyraźne oznaki kształtowania się dominacji stronnej (lateralizacji)
- Stały wzrost słownictwa
4 rok życia
- Doskonalenie kompetencji językowych
- Rozwija się zdolność narracji, stały wzrost słownictwa powoduje coraz dłuższe i barwniejsze opowieści
- Pojawiają się słowa o zabarwieniu emocjonalnym („ojej!”, „wspaniale!”)
- Dziecko dostrzega w wypowiedziach zawiązki przyczynowo-skutkowe i relacje czasowe
- Lawinowy wzrost pytań, głównie „Dlaczego?” – co wpływa na rozwój poznawczy
- Pojawiają się wszystkie głoski dziąsłowe: „sz”, „ż”, „cz”, „dż”, czasami także „r”
- Spadek liczby neologizmów dziecięcych i błędów gramatycznych
- Dziecko wychodzi i schodzi ze schodów krokiem naprzemiennym
- Sprawnie kopie i rzuca piłkę
- Łapie piłkę przyciskając ją do siebie
- Potrafi wspiąć się/wyjść i przeskoczyć przez niewysoką przeszkodę
- Odwzorowuje linię, koło, kwadrat i krzyżyk
- Rysuje po śladzie
- Usprawnia samoobsługę
- Zamalowuje kolorowankę bez precyzyjnego trzymania się granic
- Dobiera identyczne obrazki do tych z planszy
- Wyszukuje na obrazkach różniące je szczegóły
- Szereguje wg wielkości
- Naśladuje i kontynuuje sekwencje
- Rozumie i respektuje zasady społeczne obowiązujące w grupie
- Zna i okazuje emocje typu wstyd, zakłopotanie, duma, zazdrość
5 - 6 rok życia
- W pełni ukształtowany system językowy fonetyczno-fonologiczny, są już wszystkie głoski
- Dziecko posługuje się czasem przeszłym i przyszłym
- Początki kształtowania się wiedzy metajęzykowej
- Swobodne operowanie elementami słownikowymi i gramatycznymi języka
- Nowe umiejętności motoryczne w zależności od środowiska dziecka: taniec, pływanie, jazda na nartach, łyżwach, rowerze
- Stanie na jednej nodze z zamkniętymi oczami
- Pełna samoobsługa
- Umiejętność tworzenia rysunków tematycznych
- Budowanie kategorii tematycznych na podstawie jednego elementu
- Wykluczanie ze zbioru elementu, który nie pasuje
- Uzupełnianie sekwencji i kontynuowanie sekwencji wieloelementowej
- Układanie historyjek obrazkowych, wymagających rozumienia przyczyn i skutków wydarzeń
- Dostrzeganie rymów
Oczekiwany rozwój mowy
1 rok życia
2 miesiąc życia:
- Wokalizuje pierwsze samogłoski „A”, „U”, „I”
- Wydaje dźwięki, które nie przypominają ludzkiej mowy
4 miesiąc życia:
- Doskonali repertuar samogłosek
- Pojawiają się pierwsze (prymarne) spółgłoski („P”, „B”, „M”),
6 miesiąc życia:
- Powtarza (naśladuje) sylaby charakterystyczne dla języka narodowego
- Gaworzy samonaśladowczo („BABABA”, „MAMAMA”, „PAPAPA”)
8 miesiąc życia:
- Naśladuje, powtarza oraz samodzielnie wokalizuje sylaby
- Rozumie wypowiedzi o zabarwieniu emocjonalnym („NIE WOLNO!”)
9 miesiąc życia:
- Pojawia się gest wskazywania palcem
- Początek kształtowania się pola wspólnej uwagi oraz rozumienia intencji komunikacyjnych
10 miesiąc życia:
- Pierwsze słowa zbudowane z sylab otwartych („MAMA”, „BABA”, „BOBO”, „TATA”, „DADA”)
- Rozumienie prostych słów (najczęściej rzeczowników w mianowniku)
12 miesiąc życia:
- Rozumienie prostych poleceń, niektórych nazw osób, przedmiotów i czynności
- Samodzielne wypowiadanie kilku wyrazów
- Powtarzanie sylab i słów wypowiadanych przez dorosłego
2 rok życia
13 – 16 miesiąc życia:
- Posługuje się nazwami osób, przedmiotów i kilku czynności
- Używa głównie wyrazów zbudowanych z powtarzanych sylab otwartych
- Doskonali zdolność dzielenia uwagi z dorosłym
18 miesiąc życia:
- Dalszy rozwój słownictwa, wypowiedzi w większości jednowyrazowe, rzadziej dwuwyrazowe bez odmiany
- Rozwój rozumienia prostych zdań (głównie poleceń i zakazów)
24 miesiąc życia:
- Stały wzrost słownictwa
- Pojawiają się wypowiedzi dwuwyrazowe („Kuba am”, „Mama aaa”) i początki fleksji (odmiana rzeczownika)
- W odmianie czasownika najczęściej używana jest 3 osoby liczby pojedynczej, także w znaczeniu 1 osoby trybu rozkazującego
- Występują także formy 2 osoby liczby pojedynczej trybu rozkazującego
Rozwój zdolności komunikacyjnych dziecka powoduje eliminowanie gestów – słowo okazuje się wystarczające, aby przekazać informacje lub wyrazić pragnienie.
3 rok życia
- Stale wzbogaca swoje słownictwo
- Rozwija system fonetyczno – fonologiczny (brak jedynie głosek dziąsłowych („sz”, „ż”, „cz”, „dż”, „r”), stopniowe ustępowanie charakterystycznej miękkości)
- Szybko rozwija konstrukcje składniowe (buduje wszystkie typy zdań złożonych podrzędnie i współrzędnie) np. „nie ćem, bo to jeś niedoble” (nie chcę, bo to jest niedobre) lub „daj mi kalośki, bo pada deść” (daj mi kalosze, bo pada deszcz)
- Wzrasta sprawność komunikacyjna i społeczna
4 rok życia
- Stale wzbogaca słownictwo, buduje zdania rozwinięte i złożone
- Rozwija system fonetyczno – fonologiczny (pojawiają się głoski dziąsłowe, oprócz 'r’)
- Często używa wyrazów nazywających cechy – wzrasta liczka przymiotników i przysłówków
- Spada liczba neologizmów dziecięcych i błędów gramatycznych
- Zadaje wiele pytań – lawinowo wzrasta ich liczba, pojawia się pytanie: „dlaczego?”
- Swobodnie nazywa relacje przestrzenne wyrażeniami przyimkowymi
5 - 6 rok życia
- Ma w pełni ukształtowany systemu fonetyczno-fonologiczny
- Wzrasta u niego zdolność tworzenia narracji
- Zaczynają się początki wiedzy metajęzykowej
- Znaczny wzrost kompetencji komunikacyjnej
- Swobodnie operuje elementami słownikowymi i gramatycznymi systemu językowego
Słownik dziecka dwuletniego
Podany słownik jest przykładem słownika dziecka dwuletniego. Wyrazy mają formę podstawową oraz zapisane są w formie bez zniekształceń typowych dla rozwoju mowy w tym okresie (uproszczeń spółgłoskowych, upodobnień, metatez). Dzieci niekiedy tworzą własną nazwę wybranego fragmentu rzeczywistości, przechodząc przez tzw. okres mowy swoistej, cechujący się dużą liczbą dziecięcych neologizmów.
Rzeczowniki
- Nazwy osób (najczęściej członków rodziny) – mama, tata, babcia, dziadek, wujek, ciocia, imiona rodzeństwa, pani, pan, pan doktor
- Nazwy zwierząt (zależne od doświadczeń dziecka) realizowane często dźwiękonaśladowczo – krowa, kot, pies, kura, ptak, koń, świnka, koza, baran, żaba, słoń, lew
- Nazwy pokarmów – sok, mleko, jajko, kaszka, bułka, chleb, cukierek, czekolada, herbata, kawa, zupa, jabłko, kakao, banan, masło, ser
- Nazwy zabawek – lala, miś, auto, piłka, klocki, bajka, książeczka, rowerek, wiaderko, łopatka, sanki, kredki, pociąg, balon
- Nazwy części ciała – oko, nos, buzia, ucho, włosy, ręka, noga, brzuch, głowa, pupa
- Nazwy ubrań – spodnie, spódniczka, bluzczka, kurtka, buty, czapka, szalik, rękawiczki, sweter, skarpetki, kapcie, majtki, koszulka, piżamka
- Wyposażenie domu – lampa, stół, łóżko, okno, telewizor, radio (wieża, magnetofon – zależy od użycia w rodzinie), kubek, talerz, łyżka, butelka, zegar, poduszka, kocyk
- Świat poza domem – kwiatek, drzewo, słońce, piaskownica, plac zabaw, spacer, auto, autobus, samolot, pociąg, rower, sklep, dom, dym, deszcz, śnieg, noc, dzień, ulica
Czasowniki (używane zwykle w 3 os. liczby pojedynczej)
- spać, jeść, pić, myć, dawać (daj), iść, jechać, kupić, boleć, oglądać, mieć, siedzieć, bać się, bawić się, układać, latać, kąpać, sikać, czytać, mówić, płakać, biegać, całować, spaść, upaść, rysować
Przymiotniki
- duży, mały, gorący, ciepły, zimny, dobry, zły, głodny (czasami również brzydki, ładny, czysty, brudny, chory)
Przysłówki
- ciepło, zimno, szybko, powoli, ładnie, brzydko, dobrze, źle
Zaimki
- tam, tu, to, mój, co? kto?
Przyimki
- do, na, u, w, z, dla lub niekiedy uniwersalny zaimek „a” – na przykład: „a mam” (dla mamy), „a gór” (na górę), „a domu” (do domu)
Spójniki
- i
Liczebniki
- jeden, dwa, trzy
Partykuły
- nie